Zabawki antystresowe i progresywne mają za zadanie zapanować nad dziecięcymi emocjami i przy okazji pomóc smykowi w dalszym rozwoju. Wiele z nich mogą jednak z powodzeniem zastąpić przedmioty, jakie najpewniej macie już w domu. Poniżej radzimy, na które z nich warto zwrócić uwagę oraz jak pomysłowo je wykorzystać.
Po co dziecku zabawki antystresowe?
Stres, czyli napięcie związane z utratą równowagi psychicznej lub fizycznej, towarzyszy nam na każdym etapie życia. Choć nie zawsze jest szkodliwy, utrudnia codzienne funkcjonowanie na wielu płaszczyznach. W sytuacjach stresowych część mózgu odpowiedzialna za stres i emocje absorbuje więcej energii, kosztem kory mózgowej odpowiedzialnej za inteligencję i kreatywność. Dlatego tak intensywnie odczuwamy nieprzyjemne emocje, a w sytuacjach stresowych mamy trudności z koncentracją i logicznym myśleniem.
Jako dorosłe osoby mamy już opracowane pewne metody i techniki, aby zwalczać lub chociaż redukować stres. Natomiast młode osoby nie mają jeszcze w pełni rozwiniętego układu nerwowego, w związku z czym mogą mieć trudności w poradzeniem sobie ze swoimi emocjami: niepokojem, lękiem, złością. Dodatkowo okres edukacji może być szczególnie stresujący z powodu testów, prac domowym czy trudności związanych z przyswojeniem nowego materiału, a także z nauką budowania relacji międzyludzkich.
Jak działają zabawki antystresowe i progresywne dla dzieci?
Zabawki antystresowe to gadżety zaprojektowane tak, aby przy okazji zabawy obniżyć towarzyszące stresowi napięcie emocjonalne. Dziecko może praktycznie zawsze mieć je przy sobie, np. nosić w piórniku. Wiele zabawek antystresowych to jednocześnie zabawki progresywne, czyli przedmioty prowokujące dziecko do rozwoju określonych umiejętności, takich jak te opisane poniżej.
Zabawki antystresowe i progresywne:
- Wzmacniają mięśnie palców i dłoni stymulują receptory, pomagają trenować motorykę małą, czyli wspomagają naukę pisania i wykonywanie różnych precyzyjnych czynności. Są to: wszelkiego rodzaju piłeczki antystresowe, piłeczki z wypustkami, gniotki, rozciągliwe ludziki, masy plastyczne, kuleczki lub gładkie kamyki, które można przesuwać palcami w woreczku czy kieszeni.
- Pomagają zredukować napięcie emocjonalne, zapobiegając np. obgryzaniu paznokci, skórek czy ssaniu długopisów. Warto wymienić tu popularne fidget spinnery, gadżety z klikającymi przyciskami, gry z elementami ruchomymi zmuszające do zręczności i ćwiczące koordynację ruchową lub pary kulek na sznurku (tzw. tiki-tiki).
- Stymulują logiczne myślenie i wspomagają koncentrację. Do tej kategorii zabawek progresywnych zaliczamy gry logiczne: kostka Rubika, układanki logiczne, układanki przestrzenne, labirynty, magiczne wieże itp.
- Mogą służyć do masażu dłoni czy stóp. W tej roli sprawdzają się miękkie i twarde gumowe piłki z wypustkami i kolcami.
- Poprawiają nastrój. Chodzi o przekierowanie myślenia na inne obszary, czyli skupienie się na chwilę na innym zadaniu niż na obiekcie związanym ze stresem. Tego typu zabawki pozwalają zapomnieć o napięciu i jego przyczynie.
- Pomagają się rozluźnić. Naprzemienne napinanie i rozluźnianie mięśni pozwala się zrelaksować i rozluźnić napięte od stresu włókna mięśniowe.
Czym można zastąpić zabawki antystresowe i progresywne?
Warto wiedzieć, że nie tylko gotowe zabawki antystresowe i progresywne mogą pełnić funkcje opisane powyżej. Aby rozładować stres u dziecka, równie dobrze możemy sięgnąć po kredki, plastelinę lub inną masę plastyczną. Działania kreatywne to wyjątkowo skuteczny sposób na szybkie uwolnienie negatywnych emocji. Dodatkowo wspierają one rozwój wyobraźni i abstrakcyjnego myślenia.
W roli uspokajacza bardzo dobrze sprawdzają się też gry i zabawki zręcznościowe, np. takie polegające na uderzaniu młoteczkiem w planszę (Pingwin na lodzie od Lacrum Games). Gdy maluch skoncentruje uwagę na takiej czynności, powinien oderwać się od złych myśli.
Wiele zabawek antystresowych można również wykonać samodzielnie w domu, przy pomocy najzwyklejszych kuchennych produktów. Aby stworzyć gniotka, wystarczy wsypać do balona nieco mąki ziemniaczanej i następnie udekorować go przy pomocy mazaków. A jeśli zależy nam na żelowej konsystencji, mąkę zastąpmy żelatyną.
Zabawki antystresowe a dzieci ze specjalnymi potrzebami
W przypadku dzieci ze stwierdzonym ADHD odpowiednio dobrane zabawki mogą pomóc w polepszeniu koncentracji. Badania wykazały, że maluchy z nadpobudliwością ruchową lepiej koncentrują się na wykonaniu swoich zdań, gdy pozwoli im się trochę poruszać, np. bujać, kiwać, machać czy kręcić. W ich przypadku sprawdzą się np. specjalne taśmy gumowe nakładane na nogi od krzesła, które stawią opór, gdy dziecko będzie je naciągać podczas machania nogami.
Również dzieciom ze stwierdzonym spektrum autyzmu w koncentracji i redukowaniu stresu mogą pomóc specjalne bransoletki, wisiorki, breloki czy nakładki na długopisy pozwalające na gryzienie ich, obracanie w palcach, ugniatanie i rozciąganie.
Na co należy uważać?
Konieczne jest, aby zabawki miały atesty. Produkty z certyfikatami dają pewność, że zabawka jest bezpieczna, więc dziecko nie ryzykuje utraty zdrowia. Wiele produktów obecnych na rynku zawiera szkodliwe substancje, które mogą uczulać lub wydzielać toksyny.
Ważne jest, aby dokładnie sprawdzić, dla jakiego wieku dziecka zabawka jest przeznaczona, ponieważ niedostosowana do jego potrzeb może je zniechęcić: zbyt trudna układanka wywoła frustrację, zbyt łatwa gra – znudzi.
Oprac. Anna Dobiecka
Konsultacja specjalistyczna: Agnieszka Skoczylas, psycholog dziecięcy
